Hiện nay, việc rèn luyện tư duy phản biện ngày càng được đề cao và quan tâm. Việc hình thành được kỹ năng tư duy phản biện không chỉ giúp phát triển kỹ năng tư duy, đàm phán, phân tích vấn đề mà còn nhiều kỹ năng mềm khác. Tư duy phản biện là gì lại được đánh giá cao đến vậy? Bài viết dưới đây từ Navigates là những thông tin chi tiết bạn cần biết !
Tư duy phản biện là gì?
Chắc hẳn ai cũng từng một vài lần được nghe về thuật ngữ “tư duy phản biện” (Critical Thinking), vậy tư duy phản biện là gì? Theo tìm hiểu, mặc dù khái niệm này đã được phát triển suốt 2.500 năm qua, thế nhưng hiện nay trên thế giới chưa có một định nghĩa rõ ràng và thống nhất về thuật ngữ này. Tuy nhiên có thể hiểu tư duy phản biện là kỹ năng phân tích, tổng hợp và đánh giá thông tin từ đó đưa ra các nhận định dựa trên những lập luận đúng đắn và logic.
Tư duy phản biện bao gồm khả năng vận dụng suy nghĩ độc lập (independent thinking) và suy nghĩ phản chiếu (reflective thinking). Người có kỹ năng tư duy phản biện phải phân tích được vấn đề từ nhiều khía cạnh khác nhau và mang tính hệ thống.
Tại sao cần rèn luyện tư duy phản biện?
Trong môi trường giáo dục ở Việt Nam hiện nay, việc rèn luyện tư duy phản biện ngày càng được quan tâm và chú trọng hơn. Bởi đó sẽ là điều kiện giúp các bạn học sinh sinh viên phát triển khả năng tư duy và tìm tòi của bản thân, không còn dễ dàng chấp nhận khuôn phép của ba mẹ hay thầy cô đặt ra. Ngoài ra các bạn sẽ tìm ra phương pháp rèn luyện tư duy phản biện phù hợp với chính bản thân.
Xây dựng khả năng tự lập
Tư duy phản biện là một kỹ năng có giá trị giúp xây dựng khả năng tự lập của bản thân, bằng cách trao quyền cho họ đưa ra quyết định sáng suốt. Để từ đó tự mình giải quyết vấn đề mà không cần dựa dẫm vào suy nghĩ của bất kì ai. Khi được khuyến khích đưa ra những chính kiến riêng, bạn sẽ có được sự tự tin nhất định và khả năng học hỏi từ người khác hiệu quả hơn. Đây chính là vai trò quan trọng của việc rèn luyện tư duy phản biện.
Tăng khả năng nhìn nhận, phân tích vấn đề
Việc rèn luyện tư duy phản biện sẽ giúp bạn nhìn nhận, phân tích vấn đề một cách đa chiều và sâu sắc hơn. Khi tiếp nhận một vấn đề, điều đầu tiên là không đánh giá chỉ thông qua một vài thuộc tính về vẻ bề ngoài, mà cần xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và nhìn nhận chúng từ nhiều khía cạnh. Ngoài ra, rèn luyện tư duy phản biện khuyến khích các cá nhân tiếp cận vấn đề với tinh thần cởi mở và đặt câu hỏi về những thành kiến và giả định của chính họ, điều này có thể mang đến các giải pháp sáng tạo và hiệu quả hơn.
Giải quyết vấn đề hiệu quả
Trong cuộc sống luôn có rất nhiều vấn đề đặt ra cần chúng ta giải quyết, và không có một công thức chung nào cho những vấn đề này. Phương pháp rèn luyện tư duy phản biện sẽ giúp bạn suy nghĩ về một vấn đề theo nhiều hướng cùng những cách giải quyết khác nhau, chứ không chỉ đơn giản là nhìn vấn đề một chiều, phiến diện. Khi đó bạn có thể đưa ra nhiều phương án giải quyết vấn đề và lựa chọn phương án tối ưu nhất trên cơ sở lập luận và logic.
Tăng khả năng tiếp thu kiến thức
Việc rèn luyện tư duy phản biện còn giúp bạn tăng khả năng tiếp thu kiến thức mới bởi nó cho phép bạn tiếp cận thông tin một cách khách quan và đánh giá tính phù hợp, độ tin cậy một cách có hệ thống. Với các kỹ năng tư duy phản biện, bạn sẽ liên tục đặt ra những câu hỏi, phát hiện những ý tưởng hay giá trị mới của vấn đề. Đó là cách hình thành tư duy phản biện tốt.
10 cách rèn luyện tư duy phản biện hiệu quả nhất
Dù là trong công việc hay học tập, tư duy phản biện là một kỹ năng cần có để hoàn thiện bản thân. Khi có tư duy phản biện tốt, bạn có xu hướng không dựa dẫm hay bị phụ thuộc vào quan điểm của người khác. Nhờ đó mà sự tự tin cũng tăng lên từ đó mang đến hiệu quả cao trong công việc.
Trau dồi kiến thức nền với lĩnh vực tương ứng
Dù hoạt động trong bất kì lĩnh vực nào, bạn cũng cần trang bị cho mình một lượng kiến thức chuyên ngành đủ dùng. Việc nắm vững những kiến thức đó sẽ mang lại cho bạn một sự tự tin nhất định và trở thành người có lợi thế, dễ thuyết phục người khác khi đưa ra bất kì vấn đề nào. Việc bạn luôn chú ý quan sát, thu thập mọi thông tin sẽ trở thành tài liệu quý giá cần dùng sau này.
Nhìn nhận mọi việc bằng sự khách quan
Một điều quan trọng khi rèn luyện tư duy phản biện đó là cần biết lắng nghe ý kiến từ phía mọi người. Khi đó bạn có thể học được cách nhìn nhận và lập luận cho chính mình. Cần giữ một thái độ khách quan nhất, tránh lôi những ý kiến chủ quan, mang tính cá nhân và cái tôi để đưa ra những đóng góp đúng đắn.
Đặt câu hỏi về mọi thứ
Để đào sâu được mọi mặt của vấn đề, bạn cần biết cách đưa ra câu hỏi để khai thác được nhiều thông tin nhất. Tránh những câu hỏi đóng dạng Yes/No. Sự tò mò giống như những đứa trẻ sẽ đem lại cho bạn những câu trả lời đầy bất ngờ và nguồn thông tin hoàn toàn mới mẻ.
Bạn có thể lần lượt đặt câu hỏi theo 5W1H:
- Ai là nhân vật liên quan?
- Cái gì đang xảy ra?
- Xảy ra ở đâu? Thời gian nào?
- Vì sao nó xảy ra?
- Và xảy ra như thế nào?
Kiểm tra trước khi chấp nhận kết quả
Liệu bạn có dễ dàng chấp nhận kết quả ngay lập tức khi ai đó kết luận hay không? Đừng để điều đó xảy ra. Hãy cẩn trọng kiểm tra và dùng những lập luận của mình để đánh giá lại kết quả. Điều này sẽ giúp bạn không cảm thấy hối tiếc khi đã chấp nhận một kết quả nào đó.
Thử đảo ngược vấn đề
Nếu cần hãy thử lật ngược lại vấn đề từ nhiều khía cạnh khác nhau. Việc đảo ngược vấn đề cho phép bạn thoát ra khỏi những khuôn phép gò bó và nhìn nhận ở góc độ hoàn toàn mới mẻ. Biết đâu bạn sẽ tìm thấy những suy nghĩ, ý kiến bị bỏ quên.
Không kết luận bằng cảm tính
Tư duy phản biện không phải câu chuyện của cảm tính “Tôi cảm thấy là…” mà mọi vấn đề cần được giải quyết bằng kiến thức và lập luận rõ ràng “Tôi chọn ABC vì lí do là…
Tôn trọng ý kiến của chính bản thân
Trong bất kì hoàn cảnh nào, trước hết hãy học cách tôn trọng ý kiến của bản thân mình. Không cần vội vàng đánh giá ý kiến của mình đúng hay sai so với ý kiến của mọi người. Hãy tập bảo vệ và tôn trọng ý kiến của mình dựa trên những lập luận bạn tìm ra.
Luôn kết luận vấn đề bằng những dẫn chứng cụ thể, chính xác
Để tăng tính thuyết phục và có thể bảo vệ được những quan điểm của mình bạn cần có nguồn thông tin, dẫn chứng uy tín và chính xác. Ví dụ như “Thông tin này được trích dẫn từ đâu? Những thông tin này có ý nghĩa như thế nào?”
Tích cực tranh luận trên tinh thần xây dựng
Trong cuộc tranh luận không cần quá nặng nề về sự thắng thua hay tính đúng sai. Bạn cần tôn trọng ý kiến của mọi người trong cuộc tranh luận và có những góp ý đầy thiện chí trên tinh thần xây dựng. Đó mới là bản chất của việc hình thành tư duy phản biện của mỗi người.
Ưu tiên sử dụng những minh chứng thực tế
Khi dùng những minh chứng thực tế để kết luận, nó sẽ đem lại cảm giác tin cậy nhiều hơn cho người nghe. Bạn cũng cần xem xét, đánh giá các bằng chứng khẳng định để có những kết luận của riêng mình.
Thực hành rèn luyện tư duy phản biện hàng ngày
Để đạt được hiệu quả nhanh chóng khi rèn luyện tư duy phản biện, bạn cần vận dụng nó liên tục trong cuộc sống hàng ngày. Việc rủ bạn bè cùng rèn luyện chung hay tham gia vào các câu lạc bộ, một vài cuộc thi về tư duy phản biện cũng sẽ giúp bạn “nâng trình” nhanh chóng.
Kết luận:
Tư duy phản biện là một kỹ năng cần thiết trong cuộc sống hiện nay. Để cải thiện nó cần thường xuyên luyện tập những phương pháp trên để tạo thói quen và phản xạ cho trí não. Khi học được cách thành thạo các kỹ năng tư duy phản biện có thể có tác động tích cực sâu sắc đến gần như mọi khía cạnh của cuộc sống giúp chúng ta giải quyết vấn đề đúng đắn hơn.
Câu hỏi thường gặp
Tư duy phản biện có phải là bảo thủ?
Tư duy phản biện không phải là bảo thủ. Những người mang tính bảo thủ sẽ luôn áp đặt những nguyên tắc của mình cho tất cả mọi việc ngay cả khi thấy nó không phù hợp. Khác hoàn toàn với tư duy phản biện, bởi nó được giải thích dựa trên những lập luận có hệ thống, rõ ràng và logic.
Có nên phản biện những người cấp trên?
Trong trường hợp này, trước hết cần xác định được hoàn cảnh. Cuộc phản biện của bạn với cấp trên phải dựa trên tinh thần xây dựng và cầu thị. Hãy đảm bảo những phản biện của bạn được chuẩn bị kĩ càng và có độ uy tín cao. Lúc này kĩ năng tư duy phản biện của bạn tốt hay không sẽ quyết định tất cả.
Phản biện có phải là tranh cãi?
Phản biện không phải tranh cãi. Bởi khi phản biện bạn vẫn cần tôn trọng và tiếp thu những ý kiến của người khác đưa ra. Không phải chỉ chăm chăm vào chuyện đúng sai phải trái.
Làm gì khi nhận ra rằng mình sai trong quá trình phản biện?
Bất kì ai cũng có thể có lỗi sai trong quá trình phản biện. Bạn chỉ cần tiếp nhận những góp ý từ những người xung quanh và sẵn sàng sửa sai ! Bạn cũng có thể đưa ra những câu hỏi, thắc mắc của mình để học tập thêm từ người khác. Chỉ cần như vậy thì quá trình tư duy phản biện của bạn sẽ trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
Để phản biện hiệu quả chúng ta cần làm những gì?
Để phản biện hiệu quả, bạn cần trang bị một lượng kiến thức đầy đủ và cần hiểu rõ về những gì bạn đang nói. Hãy đảm bảo rằng những kiến thức bạn phản biện được lấy ở những nguồn rõ ràng và uy tín. Ngoài ra cần rèn luyện tư duy phản biện thường xuyên để có thể nhận được những kết quả tốt nhất.
